Iemand die langskomt, zegt voor 125 euro per dag wel iets te willen maken en de organisatie die dat dan goed vindt. Zo’n tien jaar geleden dachten ze daar bij Sonic Acts – en de rest van de kunstsector – niet echt over na, volgens Sonic Acts-directeur Lucas van der Velden. “Maar dat kan niet meer en dat willen we ook niet meer. Sinds 2020 hebben we gewerkt aan het implementeren van fair practice en fair pay voor iedereen die voor ons werkt.”
Maar wat ‘eerlijke betaling’ precies inhoudt, is nog niet zo makkelijk te bepalen. Zeker bij Sonic Acts, waar zo’n beetje alle kunstdisciplines voorbijkomen: lezingen, tentoonstellingen, muziekoptredens, workshops en ga zo maar verder. “Voor beeldende kunst bestaat er de richtlijn kunstenaarshonorarium van het Mondriaan Fonds maar die is vooral toepasbaar in een beeldende kunstcontext”, vertelt Van der Velden. “Zo laten wij kunstenaars uit uiteenlopende disciplines heel verschillend nieuw werk ontwikkelen waar de ene keer maar een week aan wordt gewerkt en een andere keer wel een vol jaar. Daarom hanteren wij zoveel mogelijk de richtlijn van de Zaak Nu. Niet het product – een bestaand of nieuw kunstwerk in een solo- of groepstentoonstelling – wordt gehonoreerd maar de tijd die eraan gewerkt wordt.”
Omdat je discussie kunt krijgen over welke uren wel en niet meetellen – onderzoek-, vergader-, of repetitietijd bijvoorbeeld – gaat aan iedere opdracht een gesprek vooraf. “We laten makers zelf inschatten hoeveel werk ze aan een project hebben. Jonge makers hebben soms geen idee en stoppen niet zelden hun honorarium het liefst ook nog in de productie. Die helpen we bij het maken van een ureninschatting en bijbehorend budget en we zorgen ervoor dat ze zichzelf ook kunnen uitbetalen. Bij meer ervaren makers die soms heel hoge bedragen vragen, staan we juist op de rem. Zo nivelleert het verschil in wat makers betaald krijgen, wat bijdraagt aan een faire sector. Sommige tarieven, zowel aan de onderkant als bovenkant, betalen we daardoor ook niet meer – die vinden we niet meer passen.”
Verwachtingsmanagement is een belangrijk onderdeel van deze gesprekken, weet Van der Velden. “Wij proberen duidelijk te zijn in wat wij aanbieden in de vorm van begeleiding en budget. Soms vragen we een maker of het werk minder complex kan of om met een minimale versie te beginnen die verder wordt uitgewerkt als er tijd en geld over is. De verantwoordelijkheid voor een faire sector moet uiteindelijk van twee kanten komen.”
Die wederkerigheid geldt ook voor de relatie met medewerkers. “We proberen zoveel mogelijk te voorkomen dat medewerkers overwerken, maar bij een festivaldynamiek zijn pieken in werktijden bijna onvermijdelijk. Compensatie proberen we zoveel mogelijk te organiseren in de vorm van tijd.”
Sinds de aanscherping van de Wet DBA per 1 januari 2025 wordt een groter deel van de functies ingevuld met medewerkers in dienstverband. “De wet lijkt opgesteld met barpersoneel of bouwvakkers in gedachte. Voor een culturele organisatie, zeker eentje met een festivalstructuur, is er nog veel onduidelijk ”, vindt Van der Velden. Het wegingskader dat de overheid aanbiedt is verre van eenduidig. “De marketingmanager, afdelingshoofden en medewerkers die niet zelfstandig hun werk kunnen doen bieden we nu een dienstverband aan. Maar wij kunnen niet, zoals sommige HR-experts adviseren, voor de zekerheid iedereen maar een contract aanbieden. De extra kosten en risico’s die dit met zich meebrengt kunnen wij ons als kleine organisatie niet veroorloven.”
En de kosten zijn nu al veel hoger dan toen Sonic Acts nog voornamelijk met zzp-ers werkte. Van der Velden: “Daarover zijn we ook heel transparant richting onze financiers. Iedereen weet inmiddels dat fair practice ook betekent dat we veel minder activiteiten kunnen doen dan tien jaar geleden.”